Ukraynanın “Naftoqaz Ukrainı” milli səhmdar cəmiyyəti Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR) ilə qaz alqı-satqısına dair ilk müqavilə imzalayıb.

Məlumata görə, Bolqarıstan-Rumıniya-Ukrayna sərhədi marşrutu üzrə Trans-Balkan dəhlizi ilə ilk dəfə sınaq qaz təchizatı həyata keçirilir.

“Bu, uzunmüddətli əməkdaşlığa yol açan kiçik, lakin strateji əhəmiyyətli addımdır. Həm də təchizat mənbələrinin şaxələndirilməsi və Ukraynanın enerji təhlükəsizliyinin gücləndirilməsinin daha bir nümunəsidir”, - deyə “Naftoqaz” İdarə Heyətinin sədri Sergey Koretski bildirib.

Rusiyanın qaz infrastrukturunu atəşə tutması səbəbindən Ukrayna qaz hasilatını azaldıb. Bu il Ukrayna Avropadan böyük həcmdə qaz idxal etmək məcburiyyətində qalacaq.

İyun ayında sabiq energetika naziri German Qaluşenko demişdi ki, Ukraynanın anbarlarına vurulacaq idxal qazının minimum həcmi 4,6 milyard kubmetrdir.

İyuna olan məlumata görə, 2,9 milyard kubmetr anbarlara vurulacaq dəqiq idxal olunan qaz müqaviləsi bağlanıb.

Ukraynanın energetika naziri Svetlana Qrinçuk özünün “Facebook” səhifəsində sınaq qaz tədarükünün Bolqarıstan-Rumıniya-Ukrayna marşrutu ilə həyata keçirildiyini yazıb.

Nazirin sözlərinə görə, "Trans-Balkan" boru kəməri (Türkiyə, Bolqarıstan, Rumıniya və Ukraynanın Odessa vilayətinin bir hissəsindən keçir) Ukraynaya dünyanın müxtəlif yerlərindən Yunanıstan və Türkiyədəki terminallara daxil olan mayeləşdirilmiş qaza və “Trans-Adriatik” qaz kəməri ilə nəql olunan Azərbaycan qazına çıxış imkanı verəcək.

Qeyd edək ki, Rusiya qazının Ukrayna, Moldova və Rumıniya vasitəsilə Balkanlara nəqlinin əvvəlki marşrutu ruslar 2020-ci ildə “Türk axını”nı işə saldıqdan sonra əhəmiyyətini itirmişdi.

Lakin müharibə Avropanın enerji bazarında oyun qaydalarını dəyişdi və Sovet dövründə qurulan infrastruktur ikinci şans qazanmaqdadır. “Trans-Balkan” qaz dəhlizinə indi yalnız texniki imkan kimi deyil, həm də regionun enerji təhlükəsizliyinin konfiqurasiyasını dəyişməyə qadir olan geosiyasi alət kimi baxılır.

Ukrayna, Moldova, Rumıniya, Bolqarıstan və Yunanıstan marşruta yeni nəfəs verməkdə maraqlıdırlar. Onlar kəməri əks rejimdə işə salmaq və Yunanıstanın “Revitusa” sıxılmış qaz terminalından Ukrayna ilə sərhədə qədər mavi yanacağı, o cümlədən ABŞ yanacağını tədarük etmək istəyirlər.

Ukrayna bu il istilik mövsümündən rekord aşağı mavi yanacaq ehtiyatı ilə çıxıb. 2025-ci ilin aprel ayının əvvəlində yeraltı anbarlarda beş milyard kubmetrdən az qaz var idi ki, onun da yalnız 900 milyon kubmetr aktiv hissəsini çıxarmaq mümkün idi.

Səbəblər arasında Aleksey Çernışevin rəhbərlik etdiyi “Naftoqaz”ın əvvəlki komandası tərəfindən anbarlara qazın kifayət qədər vurulmaması göstərilir. Həmçinin, Xarkov və Poltava vilayətlərində qaz anbarlarının və Ukraynanın əsas istehsal obyektlərinin atəşə tutulması da problemin yaranmasına təsir göstərib.

Bu səbəbdən növbəti payız-qış dövrü üçün yanacaq idxalna olan tələblər son illərdə rekord həddə - beş milyard kubmetrə, pessimist ssenariyə görə isə səkkiz milyard kubmetrə qədər artıb. Hazırda Ukrayna Polşa, Slovakiya və Macarıstandan qaz alır.

“Trans-Balkan” dəhlizi tədarükün diversifikasiyasına imkan verən bir neçə alternativ marşrutlardan biridir. Bu, Slovakiya və Macarıstan hökumətlərindəki qeyri-sabitlik, eləcə də Ukraynanın anbar və hasilat obyektlərinə Rusiyanın mümkün yeni hücumları fonunda xüsusilə vacibdir.

Rusiyanın təcavüzü nəticəsində Ukrayna öz qazının 40 faizə qədərini müvəqqəti olaraq itirib. Qaz idxalı üçün ən böyük potensial Slovakiya ilə sərhəddədir: “Mavi yanacağ”ın nəqli gündə 42 milyon kubmetr və ya ayda 1,2 milyard kubmetrdən artıq təşkil edir. İkinci yerdə gündə 9,75 milyon kubmetrlə Macarıstan, üçüncü yerdə 6 milyon kubmetr yanacaqla Polşa qərarlaşıb.

Bundan başqa, Ukrayna Balkan qaz kəməri ilə nəql edilə bilən, gündəlik təxminən üç milyon kubmetr olmaqla kiçik həcmdə enerji idxal edə bilər. Bu isə ayda 100 milyon kubmetrdən azdır. Qışa qədər Ukrayna daxili tələbatı ödəmək üçün anbarlara təxminən 5 milyard kubmetr qaz vurmalıdır. Bu da aylıq təxminən 1-1,5 milyard kubmetr yanacaq deməkdir.

Göründüyü kimi, Azərbaycan qazının Ukraynaya nəqli üçün hazır infrastruktur mövcuddur.Ona görə də bu prosesi həyata keçirmək çətin olmayacaq. Ukrayna alternativ mənbələrin tapılmasına, o cümlədən Azərbaycandan təbii qaz idxalına Rusiyanın enerji asılılığna son qoyulmasında mühüm vasitə hesab edir. Bu, gələcəkdə Moldovanın da Azərbaycan qazına marağını artıra bilər.

Bu baxımdan, Azərbaycanın Ukraynaya “mavi yanacaq” tədarükü Rusiyanın siyasi dairələrində narazılıqla qarşılana bilər. Doğrudur, rəsmi Bakı bu məsələyə yalnız kommersiya maraqlarından yanaşır və Rusiya ilə iqtisadi rəqabət aparmaq niyyətində olmadığını bildirir. Hətta Azərbaycan bu məsələni siyasiləşdirməyin əleyhinə olduğunu bəyan edib.

Lakin Ukrayna və digər Avropa dövlətlərinin Rusiya qazından imtina edib Azərbaycana üz tutmasının səbəbi elə Kremlin özüdür.Rusiya başqa xalqlara qarşı düşmənçilik və təzyiq siyasətinin nəticəsində enerji bazarlarını itirməyə başlayıb.