Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan 2025-ci il iyunun 9-da tarixində "Facebook"-da katolikos II Qaregini nikahdankənar uşaq sahibi olmaqda ittiham edərək, onun kilsə rəhbəri vəzifəsində qalmasının haqsız olduğunu bəyan edib.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "deutschewelle.com" nəşri yazıb.
Paşinyan yeni katolikos seçimi prosesində hökumətin təsir imkanlarının artırılmasını da təklif edib. Bu açıqlamalar ölkədə dövlət və kilsə arasında nadir rast gəlinən gərginlik və böhran yaradıb.
Daha öncə, mayın 29-da Paşinyan hökumətin iclasında bütün kilsələrin "köhnə əşyalarla dolu anbarlara" çevrildiyini deyib, bu ifadələr geniş ictimai qəzəb və kilsə rəsmilərinin sərt reaksiyasına səbəb olub. Bu gərginlik iki institut arasındakı balansın pozulması və münasibətlərin kəskinləşməsi ilə nəticələnib.
Dövlət və Kilsə münasibətlərində həssaslıq
Ermənistan Konstitusiyasına görə, ölkədə dövlətlə kilsə tam ayrı qurumlardır. Ermənistan Apostol Kilsəsi milli ruhani missiyasını daşısa da, dövlət orqanlarından müstəqildir. Buna baxmayaraq, Paşinyanın hökumətinin kilsəyə müdaxilə cəhdləri onun muxtariyyətinə təhdid kimi qəbul edilir.
Paşinyan öz açıqlamalarını xalqın ruhani təmizliyinə və dini dəyərlərin qorunmasına xidmət kimi təqdim etsə də, tənqidçilər bu addımları siyasi təzyiq və kilsəni hökumətin nəzarəti altına almaq cəhdi kimi dəyərləndirir. Politoloq Aleksandr İskəndəryanın sözlərinə görə, bu, Paşinyanın reytinqinin düşdüyü və hökumətə inamın zəiflədiyi bir dövrdə kilsəni zəiflətmək və ən güclü müstəqil institutdan birini nəzarətə almaq cəhdidir.
Kilsənin siyasətə qarışması və hakimiyyətin cavabı
Son illərdə Ermənistan Apostol Kilsəsinin yüksək rütbəli din xadimləri siyasi mövqe tutaraq, bəzən hökumətə qarşı çıxan müxalifət hərəkatlarını dəstəkləyib və hətta baş nazirin istefasını tələb edən bəyanatlar verib. Hökumət isə bunu dövlət işlərinə qanunsuz müdaxilə kimi qiymətləndirir.
Münaqişənin kəskinləşməsi hökumət daxilində konstitusiyaya dəyişikliklər edilərək dövlətin kilsə işlərinə müdaxilə imkanlarının artırılması barədə müzakirələrin başlanmasına gətirib çıxarıb. Milli Məclisin sədri Alen Simonyan və ədliyyə naziri Srbui Qalyan bu ehtimalı istisna etməyib, baxmayaraq ki, hazırda rəsmi müzakirə yoxdur.
Kilsənin qarşılıqlı cavabı və cəmiyyətdə reaksiya
Paşinyanın açıqlamalarına cavab olaraq, baş nazirə qarşı etirazların liderlərindən biri, arxiyepiskop Baqrat Qalstanyan bu ittihamları "cəfəngiyat" adlandırıb. O, Paşinyanın həm dövlət, həm də kilsə rəhbərliyini öz əlində cəmləşdirmək istədiyini vurğulayıb.
Ermənistan Apostol Kilsəsi açıqlamasında bu hücumların kilsəni zəiflətmək məqsədi ilə yönəlmiş dezinformasiya kampaniyasının davamı olduğunu bildirərək hökuməti təxribatları dayandırmağa və kilsənin milli identikliyi qoruyan roluna hörmət etməyə çağırıb. Dini rəhbərlərin fikrincə, bu cür hücumlar təkcə təhqir deyil, həm də ictimai birliyi təhlükə altına qoyur.
Bu gərginlik sosial mühitə də yayılıb: 5 iyun 2025-ci ildə İrəvanın mərkəzində kilsəyə dəstək yürüşü keçirilib. İştirakçılar baş nazirə üzr istəməyi və kilsəyə hücumları dayandırmağı tələb edib. Mitinqdə "Nikolu cəhənnəm gözləyir" və "Kilsə xalqdır" kimi plakatlar diqqət çəkib.
Cəmiyyətdə dəstək və siyasi risklər
2024-cü ildə keçirilmiş "Caucasus Barometer" sorğusuna görə, ermənilərin 71 faizi kilsəyə güvənir, halbuki Paşinyan və onun partiyasına inam yalnız 17 faizdir. Bu fərq siyasi mübarizənin amillərindən birinə çevrilib. Ekspertlərə görə, seçkilərə yaxınlaşdıqca, bu gərginlik daha da artacaq.
Politoloq Boris Navasardyanın sözlərinə görə, son illərdə kilsə siyasətdə açıq müxalifət mövqeyi tutub və bu, Paşinyanla qarşıdurmanın əsas səbəblərindən biridir. O, əlavə edir ki, müxalifət partiyalarının təsiri azaldığı bir dövrdə kilsə Paşinyan üçün ən güclü rəqibə çevrilib.
Tarixi kontekst və münaqişənin gələcəyi
Paşinyan ilə kilsə arasındakı qarşıdurma 2020-ci ildə II Qarabağ müharibəsindən sonra başlayıb. Katolikos 2020-ci ildə Paşinyanı istefaya çağırıb, ondan sonra münasibətlər daha da gərginləşib. Bu fikir ayrılıqları 2018-ci ildə Paşinyanın hakimiyyətə gəlməsi ilə başlayıb, həmin dövrdə kilsə daxilində də katolikosun əleyhinə olan qruplar peyda olub.
2024-cü ildə Baqrat Qalstanyanın başçılığı ilə keçirilən genişmiqyaslı etirazlar kilsənin siyasi təsirinin göstəricisi olub. Ermənistan Apostol Kilsəsi əksər ermənilər üçün sadəcə dini struktur deyil, həm də müqavimətin və tarixi yaddaşın rəmzidir.
Beləliklə, bu qarşıdurma dini etikadan daha çox siyasi rəqabət, institusional nüfuz və milli rəmzlər üzərində mübarizədir. Politoloqlar hesab edir ki, bu münaqişə 2026-cı ildə keçiriləcək parlament seçkilərinə qədər daha da kəskinləşəcək.
