Ermənistan xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan sensasion açıqlama ilə çıxış edib. O bildirib ki, həm Ermənistan, həm də Azərbaycan artıq Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına (ŞƏT) üzvlük üçün müraciət təqdim ediblər. 

“Biz müraciət etmişik, Azərbaycan da müraciət edib. Yaxınlaşan ŞƏT sammitinə bizi tərəfdaş qismində dəvət ediblər. Biz iştirak edəcəyik. Hesab edirik ki, həm biz, həm də Azərbaycan bu quruma qoşula bilər və qoşulmalıdır”, - deyə Mirzoyan vurğulayıb.

Qeyd edək ki, ŞƏT-in sammiti avqustun 31-dən sentyabrın 1-dək Tyançzin şəhərində keçiriləcək.

Toplantının əsas mövzusu ŞƏT-in növbəti 10 il üçün inkişaf strategiyasının təsdiqi olacaq. Liderlər təhlükəsizlik, iqtisadi əməkdaşlıq, rəqəmsal texnologiyalar, nəqliyyat-logistika və mədəni-humanitar sahələrdə əməkdaşlığın gücləndirilməsini müzakirə edəcəklər. Çin sammit çərçivəsində yeni təşəbbüslər elan etməyi planlaşdırır.

Bəs Azərbaycanın Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv olması realdırmı və üzv olmalıdırmı? Ermənistanın Azərbaycanın bu quruma üzv olmasını istəməyi nə ilə bağlıdır?

Politoloq Yusif Bağırzadə “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, Ararat Mirzoyan böyük ehtimalla nəyisə qarışdırır: “Çünki Azərbaycanın Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatındakı hazırki statusu dialoq üzrə tərəfdaş statusudur. Bu da o deməkdir ki, Azərbaycan ŞƏT-in üzvü olmaq üçün gərək hələ təşkilatda müşahidəçi statusu almış olsun. Belə ki, ŞƏT-də təmsil olunmağın üç səviyyəsi mövcuddur. Dialoq tərəfdaşlığı ilkin mərhələdir, ikinci mərhələ müşahidəçi statusu almaq, yalnız son mərhələ tamhüquqlu üzvlükdür. Azərbaycanda 2024-cü ildə müşahidəçi statusu almaq üçün müraciət edib, amma hələ ki, bu məsələ öz müsbət həllini tapmayıb.

Məlumdur ki, ŞƏT 2001-ci ildə Qazaxıstan, Çin, Qırğızıstan, Rusiya, Özbəkistan və Tacikistan tərəfindən Şanxayda təsis olunub. Qurumun Səmərqənd sammitində İranın tamhüquqlu üzv kimi qəbul edilməsindən sonra ŞƏT üzvlərinin sayı 9 olmuşdu. Astana görüşündə isə Belarusun da tam hüquqlu üzv kimi qəbulundan sonra bu ölkələrin sayı 10-a çatdı. Bunlar Qazaxıstan, Çin, Rusiya, Qırğızıstan, Özbəkistan, Tacikistan, Pakistan, Hindistan, İran və Belarusdur. Əfqanıstan, Monqolustan müşahidəçi üzvlər, Azərbaycan, Türkiyə, Kamboca, Nepal, Ermənistan, Misir, Səudiyyə Ərəbistan, Qətər, Bahreyn, Maldiv Respublikası, Myanma, BƏƏ, Küveyt və Şri-Lanka olmaqla 14 ölkə isə dialoq tərəfdaşlarıdır".

Politoloq dedi ki, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatını xüsusilə son illərdə beynəlxalq arenada nüfuzu artan, həm təhlükəsizlik, həm də iqtisadi inkişaf sahələrində daha mühüm rol oynamağa başlayan qurum kimi xarakterizə etmək olar: “ŞƏT-in beynəlxalq hüquqi cəlbediciliyinin digər tərəfi onun hansısa bloka daxil olmaması, üçüncü ölkələrə və ya digər beynəlxalq təşkilatlara qarşı yönəlməməsi, bütün iştirakçıların bərabərliyi və suverenliyinə hörməti, daxili işlərə qarışmaqdan imtina etməsi və münaqişələrin qarşısının alınmasıdır. ŞƏT ilə əməkdaşlıq, xüsusilə 2016-cı ildə Azərbaycan dialoq tərəfdaşı statusu aldıqdan sonra inkişaf etməyə başlayıb. Bu da təbiidir. Çünki Azərbaycan hər zaman bütün iqtisadi təşkilatlarla bərabərhüquqlu əməkdaşlıqda maraqlı olub. Ölkəmiz hazırda da ŞƏT-in dialoq üzrə tərəfdaşı kimi regional təhlükəsizlik məsələləri, o cümlədən Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri kimi kommunikasiya layihələrinin irəlilədilməsi üzrə təşkilatla faydalı əməkdaşlıq edir. Azərbaycanın Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının əsas, müşahidəçi və dialoq tərəfdaşları ilə ticarət dövriyyəsi də yüksək səviyyədədir. Belə ki, Azərbaycanın ən böyük 4 ticarət tərəfdaşından 3-ü, yəni Rusiya, Çin və Türkiyə bu təşkilatın əsas üzvü və ya dialoq tərəfdaşıdır. Ümumiyyətlə isə ölkəmizin təşkilata üzv olan bir çox ölkələrlə olduqca yaxşı münasibətləri var. Pakistan, Çin, Özbəkistan, Qazaxıstan Qırğızıstan, Tacikistan kimi ölkələrlə və o cümlədən Belorusla da Azərbaycanın münasibətləri yüksək səviyyədədir”.

Y.Bağırzadə onu da qeyd etdi ki, ŞƏT və onun üzvləri Azərbaycanın da üzərində yerləşdiyi nəqliyyat dəhlizlərindən yararlanan ölkələrdir və bu reallıq Azərbaycanı təşkilat üçün maraqlı aktora çevirir: “Son dövrlərdə Azərbaycanın təşkilata üzv olan ölkələrlə iqtisadi tərəfdaşlığının, xüsusilə də ticarət səviyyəsinin yüksəlməsi onu deməyə əsas verir ki, bu təşkilata üzvlük Azərbaycana dividentlər qazandıra bilər. Azərbaycan üçün təşkilata üzvlük bir sıra üstünlüklər vəd edir. İlk növbədə, regional təhlükəsizlik sahəsində daha sıx əməkdaşlıq imkanları yaranacaq. Eyni zamanda Çin, Rusiya, Hindistan və Orta Asiya ölkələri ilə iqtisadi əlaqələrin genişlənməsi gözlənilir. Zəngəzur dəhlizi və Orta dəhliz kimi layihələr də ŞƏT platformasında əlavə dəstək qazana bilər. Bununla yanaşı, Azərbaycanın Qərb və Avrasiya məkanında balanslaşdırılmış siyasəti güclənəcək. Bununla belə, nəzərə alsaq ki, Çinlə ABŞ və Avropa arasında münasibətlər getdikcə gərginləşir, qarşılıqlı ticarət məhdudiyyətlərinin tətbiqinə başlanıb, Rusiya və İran Qərbin ağır sanksiyaları altındadır, bu zaman Azərbaycanın ŞƏT-ə tamhüquqlu üzvlüyünün siyasi baxımdan ölkəmiz üçün müəyyən çətinliklər yarada biləcəyi ehtimalının yüksək olduğunu söyləyə bilərik. Doğrudur, hələlik ŞƏT əsasən iqtisadi əməkdaşlıq müstəvisi kimi daha çox tanınır. Lakin Qərblə münasibətlərin getdikcə gərginləşməsi fonunda siyasi müzakirələrin, qərarların alınması məsələlərinin gündəmə gəlməsi perspektivini istisna etmək mümkün deyil”.

Politoloq vurğuladı ki, Ermənistanın Azərbaycanın bu quruma üzv olmasını istəməsinin arxasında iqtisadi əlaqələri bərpa etmək, Azərbaycanın loqistik imkanlarından bəhrələnmək niyyəti dayanır: “Azərbaycan və Ermənistan arasında hələ ki ticari-iqtisadi münasibətlər və ya buna dair imzalanmış sənədlər yoxdur. Sülh sazişi imzalanmayana qədər bunların olması da inandırıcı deyil. Amma hər iki ölkənin ŞƏT-də olması qəbul olunan ümumi qərarlar və razılaşmalar əsasında hansısa iqtisadi əlaqələri qurmağa və Azərbaycanın loqistik imkanlarından yararlanaraq ŞƏT ölkələri ilə əlaqələri inkişaf etdirməyə imkan verə bilər. Ermənistanla eyni təşkilatda yer alması isə gələcək dialoq üçün yeni imkanlar aça bilər. Digər səbəb isə Ermənistanın quruma Azərbaycan olmadan qəbulunun mümkünsüzlüyü ilə bağlı ola bilər. ŞƏT üzv ölkələrinin Azərbaycanı qəbul etmədən tək Ermənistanı quruma qəbul etmələri inandırıcı deyil. ŞƏT bu məsələlərdə ehtiyatlı davranmağa üstünlük verir. Məsələn, Hindistan və Pakistanın üzvlüyə qəbuluna dair qərar da eyni gündə 2017-ci ilin iyununda verilmişdi”.