2025-ci ilin dünyanı yeni geosiyasi və iqtisadi həqiqətlərlə qarşı-qarşıya qoyduğu bir zamanda - çoxtərəfli institutların böhranından tutmuş enerji dogmalarının çökməsinə və təsir mərkəzlərinin cənub və şərqə sürüşməsinə qədər - dövlətlər öz kimliklərini yalnız təhlükəsizlik və iqtisadiyyat kateqoriyalarında deyil, həm də qlobal davamlılıq koordinatlarında yenidən nəzərdən keçirməyə məcbur qalırlar.
Məhz bu tektonik dəyişikliklər fonunda əhalisinin sayı əksər Avropa dövlətlərindən az olan, lakin siyasi subyektivliyi rəsmi ölçülərini xeyli üstələyən Azərbaycan strateji təkamül nümunəsini nadir halda nümayiş etdirir.
Azərbaycan qeyri-sabitlikdən gizlənmir, onu fürsət məkanına çevirir. Azərbaycan başqalarının gündəminə qarışmaq əvəzinə, dəqiq, praqmatik və çoxistiqamətli gündəm təklif edir.
Nəqliyyat dəhlizlərinin, enerji marşrutlarının və rəqəmsal xətlərin qovşağında yerləşən Bakı coğrafiyanı verilmiş reallıq kimi deyil, geosiyasi quruculuq aləti kimi istifadə edir. Burada “Şərqlə Qərb arasında körpü” şüar şəklində səsləndirilmir, o körpü real şəkildə qurulur, gücləndirilir və qorunur.
Azərbaycan enerji resurslarının təchizatçısı olmaqdan çəkinmir, amma bununla yanaşı, ardıcıl şəkildə sabitliyin, logistik etibarlılığın və texnoloji gələcəyin ixracatçısına çevrilir. Bunu anlamaq üçün şüarlara yox, rəqəmlərə, infrastruktur layihələrinə, investisiya portfellərinə və siyasi alyansların dinamikasına diqqətlə baxmaq lazımdır.
Energetika, nəqliyyat, iqlim siyasəti və rəqəmsallaşma sahələrində Azərbaycan artıq nəinki nümunə göstərir, hətta bu istiqamətləri praktikada həyata keçirir.
Rusiya ilə Ukrayna arasındakı münaqişənin davam etdiyi, İranla İsrail arasında müharibənin getdiyi zamanda Cənubi Qafqaz postsovet məkanının ən sabit regionlarından biri olaraq qalır.
Bu, yalnız bəyanat səviyyəsində deyil, həm də institusional əsaslarla təsdiqlənmiş faktdır və məhz bu amil Azərbaycanı XXI əsrin strateji məntiqi üçün dayaq nöqtəsinə çevirir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən, 2024-cü ildə Azərbaycana daxil olan birbaşa xarici investisiyalar 6,5 milyard dollar təşkil edib ki, bu da 2023-cü illə müqayisədə 38 faiz artım deməkdir. Bu investisiyaların 62 faizi isə infrastruktur və enerji layihələrinə, xüsusilə Orta Dəhliz çərçivəsində yönəldilib. Buradakı sabitlik təsadüf deyil, maraqlar balansı, enerji təhlükəsizliyi, çoxtərəflilik və texnoloji əlaqəlilik prinsipləri əsasında qurulmuş çoxlaylı strateji memarlığın nəticəsidir.
Əgər XX əsrdə geosiyasət tanklar və raketlər üzərindən qurulurdusa, XXI əsrdə bunu logistika, kabel xətləri və boru kəmərləri müəyyənləşdirir.
Çinlə Avropanı Qazaxıstan, Xəzər dənizi, Azərbaycan, Gürcüstan və ardınca Türkiyə vasitəsilə birləşdirən Orta Dəhliz (Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu) təkcə marşrut deyil, strateji infrastruktur oxuna çevrilib.
Rusiyanın Ukraynaya qarşı hərbi əməliyyatlara başlamasından sonra məzkur dəhliz həm Şimal (Rusiya vasitəsilə), həm də Cənub (İran vasitəsilə) dəhlizlərinə həyati alternativə çevrilib.
2023-cü ildə Orta Dəhlizlə 1,5 milyon ton yük daşınıbsa, 2024-cü ildə bu göstərici 2,8 milyon tona çatıb, 2025-ci il üçün isə proqnoz 4,5 milyon tondur. Azərbaycan bu dəhlizin inkişafına 1,9 milyard dollar sərmayə yatırıb, o cümlədən Bakı–Tbilisi–Qars dəmir yolunun yenidən qurulması istiqamətində genişmiqyaslı işlər görüb. Həmin dəmir yolunun yükdaşıma qabiliyyəti ildə 1 milyon tondan 5 milyon tona çatdırılıb, Bakı dəniz limanının modernləşdirilməsi isə onun keçid imkanlarını 12 milyon tondan 25 milyon tona qədər artırıb. Burada rəmzi məna da az deyil: Azərbaycan dörd dənizi - Xəzər, Qara, Aralıq və Adriatik dənizlərini birləşdirən körpü yaradır. Bu, sadəcə logistika deyil, bu — geostrateji koddur.
Son beş il ərzində Azərbaycan təkcə Avropanın əsas təbii qaz təchizatçılarından birinə çevrilməklə kifayətlənməyib, eyni zamanda bərpa olunan enerji mənbələrinə keçid istiqamətində genişmiqyaslı strateji dönüş başlatmaqla enerji böhranı və iqlim transformasiyasının ikili təzyiqi şəraitində strateji düşüncə nümayiş etdirib. 2020–2025-ci illərdə Bakının enerji siyasəti Beynəlxalq Enerji Agentliyi (IEA), Avropa Komissiyası və Aİ-nin aparıcı sektor mərkəzlərinin analitik hesabatlarında diqqət mərkəzində olub. Məsələni daha dərindən anlamaq üçün rəsmi rəqəmlər, bəyanatlar və investisiya planlarına əsaslanan aktual mənzərəyə nəzər salmaq kifayətdir.
Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) rəsmi məlumatına görə, 2024-cü ildə ölkə 22 milyard kubmetrdən çox təbii qaz ixrac edib ki, bunun da 11 milyard kubmetri Avropa istiqamətinə yönəlib.
Bu, 2020-ci ildəki təxminən 9 milyard kubmetrlik göstərici ilə müqayisədə 2,5 dəfəlik artım deməkdir; həmin dövrdə Avropaya yönələn ixrac 4 milyard kubmetrdən az idi. Hazırda Azərbaycan qazı 12 ölkəyə, o cümlədən Avropa İttifaqının 10 üzv dövlətinə — İtaliya, Yunanıstan, Bolqarıstan, Rumıniya, Macarıstan, Xorvatiya və digərlərinə çatdırılır. Xüsusi əhəmiyyət daşıyan Cənub Qaz Dəhlizi üç əsas infrastruktur komponentindən ibarətdir: Bakıdan Tbilisi və Ərzuruma qədər uzanan Cənubi Qafqaz Boru Kəməri (SCP); Türkiyə ərazisindən keçən TANAP (Transanadolu Qaz Boru Kəməri); Yunanıstan və Albaniya üzərindən İtaliyaya uzanan TAP (Transadriatik Qaz Boru Kəməri).
2024-cü ildə TAP boru kəməri 9,6 milyard kubmetrlik rekord yükləmə həddinə çatıb ki, bu da onun layihə üzrə nəzərdə tutulan 10 milyard kubmetrlik gücünə çox yaxındır. 2025-ci ilin mayında İtaliya tənzimləyicisi ARERA-nın məlumatına əsasən, TAP AG konsorsiumu bu həcm 2028-ci ilədək 20 milyard kubmetrə çatdırmaq üçün genişlənmə üzrə müraciətlərin qəbuluna başlayıb ki, bu da Aİ-nin Rusiya yan keçidini nəzərdə tutan təchizatın şaxələndirilməsi maraqları ilə tam üst-üstə düşür. Azərbaycan sübut edib ki, etibarlı və proqnozlaşdırıla bilən tərəfdaş ola bilər.
Əgər Avropa qaz infrastrukturuna sərmayə yatırmağa hazırdırsa, biz də təchizat həcmini artırmağa hazırıq. Bizdə potensial da var, ehtiyat da, logistika da, siyasi iradə də. Bu mövqe Avropa Komissiyasının 2025-ci ilin martında yayımladığı hesabatla da uyğun gəlir. Həmin hesabatda Azərbaycan artıq Cənubi Avropaya qaz tədarükündə Əlcəzairdən sonra ikinci yeri tutur və bu istiqamətdə Liviya və ABŞ-ı (mayeləşdirilmiş təbii qaz - LNG üzrə) geridə qoyur.
Qaz ixracının inkişafı ilə paralel olaraq Azərbaycan “yaşıl” enerjiyə keçid istiqamətində səylərini gücləndirib. Beynəlxalq Bərpa Olunan Enerji Agentliyi (IRENA) və Azərbaycanın Energetika Nazirliyinin 2025-ci ilin fevralında yaydığı birgə hesabatda qeyd olunur ki, ölkənin ümumi bərpa olunan enerji potensialı 200 QVt səviyyəsində qiymətləndirilir.
Bu potensiala Xəzər dənizində 157 QVt-lıq ofşor külək enerjisi, Naxçıvan və şərq bölgələrində 23 QVt-lıq günəş enerjisi, Kür və onun qollarında kiçik və orta hidroelektrik stansiyalarla 10–12 QVt-lıq hidroenerji daxildir. Yaşıl transformasiyanın əsas layihəsi isə 2024-cü ilin dekabrında Buxarestdə Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıstan arasında imzalanmış dördtərəfli enerji razılaşması çərçivəsində razılaşdırılmış Qara dənizin dibi ilə çəkiləcək “yaşıl kabel” layihəsidir.
2025-ci ilin fevralında bu təşəbbüsə müşahidəçi statusunda Bolqarıstan da qoşulub. Layihəyə Gürcüstan sahillərindən Rumıniyanın Konstansa limanına qədər 1 QVt gücündə HVDC tipli sualtı kabelin çəkilməsi daxildir. Ümumi büdcəsi 2,3 milyard dollar olan layihənin 800 milyon dollarını Avropa İnvestisiya Bankı, daha 700 milyon dollarını isə Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (EBRD) ilə birgə maliyyələşdirəcək. Tikintinin 2029-cu ilədək başa çatdırılması və 2030-cu ildən kommersiya təchizatına başlanması planlaşdırılır. Wood Mackenzie analitiklərinin qiymətləndirməsinə görə, “Qara Dəniz Enerji Dəhlizi” layihəsi 2035-ci ilədək Cənub-Şərqi Avropanın yaşıl enerji tələbatının 4 faizini ödəyə bilər, ilkin faza uğurlu olarsa, 3–4 QVt-lıq əlavə genişlənmə imkanı da mövcuddur. Azərbaycan sadəcə Şərqlə Qərb arasında körpü qurmaqla kifayətlənmir — o, yeni enerji paradiqmasının aparıcısına çevrilir; burada karbohidrogenlər və bərpa olunan enerji bir-birinə qarşı deyil, sinerji şəraitində fəaliyyət göstərir.
2025-ci ildə Azərbaycanın “yaşıl” energetika sahəsində əsas xarici tərəfdaşları aşağıdakılar olub: Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin "Masdar" şirkəti - 230 MVt gücündə Qobu günəş elektrik stansiyasının tikintisi layihəsi, istismara verilmə tarixi 2024-cü il; Səudiyyə Ərəbistanının "ACWA Power" şirkəti - 240 MVt gücündə külək parkının inşası; Avstraliyanın Fortescue Future Industries şirkəti - hidrogen infrastrukturu üzrə birgə inkişaf haqqında razılaşma; Fransanın "TotalEnergies" şirkəti - Xəzər dənizində ofşor külək energetikası sahəsinə maraq. 2025-ci ilin martında Azərbaycan Siemens Energy və ABB ilə hibrid enerji sistemlərinin idarə olunması üzrə regional mərkəzin yaradılması haqqında memorandum imzalayıb.
Azərbaycan və Qazaxıstan 2025-ci ildə "Digital Silk Road" təşəbbüsü çərçivəsində Xəzər dənizinin altından optik-lifli internet kabelinin çəkilişinə başlayıblar. Bu layihə Dünya Bankı və Asiya İnfrastruktur İnvestisiya Bankının dəstəyi ilə əlaqələndirilir və daha geniş miqyaslı Avrasiya rəqəmsal qovşağına inteqrasiya olunacaq. Kabelin uzunluğu 370 kilometr, ötürmə qabiliyyəti 40 Tbit/saniyəyə qədər, ümumi dəyəri isə 185 milyon dollardır. Rəqəmsal transformasiya dövründə (Avropa İttifaqında rəqəmsal iqtisadiyyat artıq ÜDM-in 22 faizini keçib) bu cür layihələrin əhəmiyyəti neft və qazla müqayisə ediləcək səviyyədədir. Azərbaycan yeni mərhələyə - regional rəqəmsal suverenlik və telekommunikasiya müstəqilliyi səviyyəsinə yüksəlir.
Avropa İttifaqı hələ də Cənubi Qafqaza münasibətdə vahid strateji yanaşmaya malik deyil. Brüssel baş verənlərə reaksiya verir, amma onları qabaqlamır. Bu şəraitdə Azərbaycan təşəbbüskarlıq və institusional yetkinlik nümayiş etdirir. 2024-cü ildə Bakıda keçirilən COP29 çərçivəsində Qazaxıstan və Özbəkistanla bərpa olunan enerji sahəsində əməkdaşlığa dair imzalanmış memorandum dönüş nöqtəsinə çevrilib. Avropa Komissiyası artıq Transxəzər marşrutunu nəqliyyat və enerji sahəsində maliyyələşdiriləcək prioritet layihələr siyahısına daxil edib.
"European Policy Centre"in hesabatına əsasən, Aİ-nin növbəti 10 il ərzində Transxəzər dəhlizinin inkişafına azı 8,5 milyard avro sərmayə yatırması vacibdir ki, qeyri-sabit marşrutlardan və partnyorlardan asılılıq azaldılsın.
2025-ci ildə Donald Trampın yenidən hakimiyyətə gəlməsi strateji yaxınlaşma üçün fürsət pəncərəsi açdı. Azərbaycan TAP layihəsinin həyata keçirilməsində Trampın 2017–2019-cu illərdə Avropanın bəzi liderlərinin skeptik münasibətinə baxmayaraq göstərdiyi qəti siyasi dəstəyi unutmur. Bu, praqmatizm və siyasi iradənin ideyanı real qaz kəmərinə çevirdiyi nadir nümunə idi. İndi Azərbaycan kibertəhlükəsizlik, rəqəmsal infrastruktur, müdafiə sahəsində əməkdaşlıq və enerji üzrə ikitərəfli əlaqələri daha da dərinləşdirməyə hazırdır. Əsas ideya budur: Aİ və ABŞ üçün strateji muxtariyyət Cənubi Qafqazla etibarlı əlaqələr olmadan mümkün deyil.
1993–2020-ci illərdə Naxçıvan Ermənistan tərəfindən tam blokadada qalmışdı. Sünik rayonu üzərindən kommunikasiya əlaqəsinin bərpası həm tarixi ədalətin, həm də geo-iqtisadi məntiqin bərpasıdır.
Yaxşı, qoy buna "dəhliz" deməsinlər, adını necə istəyirlər qoysunlar, amma bizim Naxçıvanla əlaqəmiz olmalıdır. Bu, müzakirə mövzusu deyil.
Bu marşrut təkcə Bakı ilə Naxçıvanı birləşdirən nəqliyyat xətti deyil. O, Orta dəhlizi məntiqi şəkildə tamamlayaraq Xəzərdən Türkiyəyə, oradan isə Balkanlara çıxışı təmin edir. Onun bloklanması isə süni təcrid və anakronizmdir. Bu baxımdan Ermənistanın gələcəkdən kənarda qalmamaq imkanı var, lakin bu, yalnız siyasi iradə və şantajdan imtina tələb edir.
Konyikturadan postmünaqişə mərhələsinə keçid fonunda Azərbaycan cəmi iki il ərzində Qarabağ üzərində suverenliyini bərpa etməklə həm beynəlxalq hüquq, həm də geosiyasi baxımdan yeni sabitlik memarlığını formalaşdırmağa nail olub. 2023-cü ilin payızında keçirilmiş 24 saatlıq antiterror tədbirindən sonra Azərbaycanın ordusu nəzarəti tam şəkildə bərpa etmiş, bölgədəki erməni separatçılarının hərbi infrastrukturu ləğv olunmuş və proses geri dönüşü olmayan nöqtəyə çatmışdır. 2025-ci ilin ortalarına doğru artıq tam aydın görünür ki, Qarabağ münaqişəsi yalnız de-fakto deyil, həm də de-yure başa çatıb.
Bakı ilə İrəvan arasında sülh yalnız siyasi bəyanatlar səviyyəsində deyil, həm də institusional çərçivədə formalaşmaq üzrədir. Bu proses şüarlarla deyil, faktlar, rəsmi bəyanatlar, statistika və diplomatik dinamika ilə təsdiqlənir. 2023-cü ilin yekunlarına görə, beynəlxalq təşkilatlar Qarabağ ərazisində Azərbaycanın inzibati və hüquqi nəzarətinin tam bərpa olunduğunu təsdiqləyiblər.
BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığının 2024-cü ilə dair A/HRC/58/19 saylı hesabatında qeyd olunur ki, “2023-cü ilin sentyabrında döyüşlər başa çatdıqdan sonra erməni silahlı birləşmələri regionu tərk etmiş, sərhədlərə nəzarət Azərbaycan hökuməti tərəfindən bərpa olunmuşdur”.
Həmin sənəddə vurğulanır ki, “etnik mənsubiyyətə görə sistematik repressiya qeydə alınmamışdır”, və çoxsaylı “məcburi köç” iddialarına baxmayaraq, bu prosesin əslində könüllü və təşkilatlanmış çıxış formatında həyata keçirildiyi bildirilir. Aİ-nin Ermənistan sərhədindəki monitorinq missiyasının 2024-cü ilin martında yayımladığı hesabatda qeyd olunur ki, “təmas xəttində döyüş əməliyyatlarının bərpa olunması üçün birbaşa təhlükə yoxdur. Azərbaycan tərəfi ərazilərin reinteqrasiyası istiqamətində institusional addımlar atır.” ABŞ Dövlət Departamentinin “Country Report on Human Rights Practices - 2024” sənədində də oxşar qiymətləndirmələr yer alır.
2024–2025-ci illərdə Azərbaycan və Ermənistan arasında aparılan danışıqlar sabit və dayanıqlı xətt üzrə inkişaf edib. Aİ, ABŞ və Rusiyanın vasitəçiliyi ilə altı ikitərəfli görüş baş tutub. Sonuncu xarici işlər nazirləri səviyyəsində görüş 2025-ci ilin mayında Vaşinqtonda keçirilib. Görüş nəticəsində üç əsas məsələ üzrə irəliləyiş qeydə alınıb: 1991-ci il sərhədləri çərçivəsində ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması; kommunikasiya xətlərinin açılması (o cümlədən Zəngəzur marşrutunun müzakirəsi); sərhədlərin demarkasiyası - 2025-ci ilin mayına qədər 120 km-dən çox sərhəd xətti, o cümlədən Tavuş rayonundakı mübahisəli sahələr demarkasiya olunub.
ABŞ Dövlət Departamenti tərəfindən 18 may 2025-ci il tarixində yayımlanmış bəyanatda vurğulanır: “Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişi yaxın perspektivdə mümkündür. ABŞ Azərbaycanın konstruktiv mövqeyini alqışlayır və bu yanaşmanı davamlı sülh üçün əsas sayır.”
Azərbaycan dəfələrlə qeyd edib ki, söhbət Ermənistanın təcridindən deyil, onun bərabərlik və qarşılıqlı hörmət prinsipləri əsasında regional iqtisadiyyata daxil olmasından gedir.
Biz Ermənistanı təcrid etmək istəmirik. Biz ona regional inkişafın bir parçası olmağı təklif edirik. Amma bu, dərk olunmuş və könüllü qərar olmalıdır. Biz 30 il gözlədik ki, ədalət bərpa olunsun. İndi biz qarşılıqlı hörmət və beynəlxalq hüquqa əsaslanan ortaq gələcək qurmağa hazırıq.
Bu mövqe diplomatik praktikada da öz təsdiqini tapır. Siyasi gərginliyə baxmayaraq, erməni şirkətləri artıq Cənubi Qafqaz dəhlizləri ilə bağlı logistika zəncirlərində iştirak edirlər. Gürcüstan İqtisadiyyat Nazirliyinin məlumatına görə, 2024-cü ildə Axalkalaki–Qars dəhlizi ilə daşınan tranzit yüklərin 4,3 faizi Ermənistan mənşəli məhsullar olub və bu məhsullar Azərbaycan ərazisindən razılaşdırılmış tranzit mexanizmi ilə daşınıb.
Qarabağın sabitləşdirilməsi təkcə siyasi deyil, həm də iqtisadi nəticələr verib. 2023–2025-ci illərdə keçmiş münaqişə bölgəsinə 5,4 milyard manatdan (təxminən 3,2 milyard ABŞ dolları) çox sərmayə yönəldilib.
Bu vəsait infrastruktur, kənd təsərrüfatı, kommunal və enerji şəbəkələrinin bərpasına sərf olunub. Təkcə 2024-cü ildə Şuşa, Ağdam və Füzulinin bərpasına 1,8 milyard manat ayrılıb. Azərbaycan İqtisadiyyat Nazirliyinin məlumatına əsasən, regionda artıq 192 yeni təsərrüfat subyekti fəaliyyət göstərir, onların arasında Türkiyə və Pakistan kapitallı birgə müəssisələr də var. Dünya Bankı Qrupunun 2025-ci ilin mayında təqdim etdiyi hesabatda qeyd olunur ki, Qarabağ regionu aqrosənaye və günəş enerjisi istehsalı üçün perspektivli zona kimi qiymətləndirilir. Günəş enerjisi üzrə ümumi potensial 5,1 QVt olaraq göstərilir, bunlardan 300 MVt-lıq layihələr artıq Cəbrayıl və Zəngilanda işə salınıb.
Qarabağ münaqişəsinin başa çatması ilə Azərbaycan de-fakto və de-yure olaraq yeni siyasi mərhələyə qədəm qoydu: müharibə vəziyyətində olan ölkədən regionda dayanıqlılıq faktoruna çevrildi. Bu transformasiya beynəlxalq indekslərdə də öz əksini tapıb.
Dünya Bankının "World Governance Indicators" metodologiyasına əsasən, Azərbaycanın siyasi sabitlik indeksi 2021-ci ildəki -0.29 göstəricisindən 2024-cü ildə +0.24-ə yüksəlib.
"Global Peace Index" reytinqində Azərbaycan 2021-ci ildəki 120-ci yerdən 2024-cü ildə 94-cü yerə irəliləyib. Eurasia Group Risk Atlas 2025 sənədinə əsasən, Azərbaycan uzunmüddətli investisiyalar üçün sistemli risklərin ən az olduğu region ölkələri arasında ilk üçlükdə yer alır — Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Səudiyyə Ərəbistanından sonra. Münhen Təhlükəsizlik Konfransının 2025-ci ilin fevralında yayımladığı hesabatda Cənubi Qafqaz ilk dəfə “proqressiv qarşılıqlı fəaliyyət zonaları” bölməsinə daxil edilmiş, Azərbaycan isə “Şərqi Avropadan Mərkəzi Asiyaya qədər uzanan əhatədə struktur sabitləşdirici aktor” kimi xarakterizə olunmuşdur.
Birinci növbədə bu, energetikadır. Hazırda Azərbaycan 10 Avropa ölkəsinə qaz ixrac edir, təkcə 2024-cü ildə bu göstərici 22,3 milyard kubmetrə çatıb. 2030-cu ilədək bu həcmin ikiqat artırılması planlaşdırılır.
İkinci istiqamət logistikadır. Azərbaycan üzərindən keçən Orta Dəhliz 4 milyon tondan artıq yükün tranzitini təmin edir və bu, Rusiyadan və İrandan keçən sanksiyalı marşrutlara alternativ kimi çıxış edir.
Üçüncüsü isə rəqəmsal infrastruktur sahəsidir. Qazaxıstanla Azərbaycan arasında çəkilən sualtı internet kabeli və Digital Silk Road təşəbbüsünə inteqrasiya nəticəsində Azərbaycan Asiya ilə Avropa arasında rəqəmsal körpüyə çevrilməkdədir.
Nəticə olaraq: Azərbaycan - Avrasiya sülhünün dayağıdır. Gələcəyin geosiyasəti tanklar və donanmalarla yox, marşrutlar, kabel xətləri, enerji körpüləri və rəqəmsal dəhlizlərlə qurulur. Azərbaycan məhz belə bir memarlıq inşa edir: davamlı, ağıllı və institusional. O, qlobal düzənlərə uyğunlaşmır - onları Avrasiya məkanında özü formalaşdırır. Azərbaycan təkcə iştirakçı deyil, həm də yeni transkontinental əlaqələr sisteminin memarıdır.
Bu, neftlə günəşin, İslamla postsəkulyar rasionalizmin, Xəzərlə qlobal internetin, Şərqlə Qərbin qovuşduğu ölkədir. Dünya xaos içindədir, amma Azərbaycan hesablanmış rasional davranış adasına, ədalətli iqtisadiyyat qovşağına və gələcəyə aparan strateji dəhlizə çevrilir.
