Beynəlxalq Böhran Qrupundan Bakıya sensasion təklif

“Ermənistan və Azərbaycan sülh sazişinin mətnini yekunlaşdırıb. Lakin Bakı Ermənistan konstitusiyasını dəyişməyincə onu imzalamayacağını bildirir. İrəvan yeni layihə hazırlayır, ancaq erməni seçicilər referendumda onu rədd edə və bu, razılaşmanı poza bilər”.

“Yeni Müsavat” xəbər verir ki, bu barədə Beynəlxalq Böhran Qrupuna məxsus Crisisgroup.org saytındakı təhlili məqalədə deyilir.

Qeyd edilir ki, xarici tərəfdaşlar sərhədlər açıldıqdan sonra lazım olacaq nəqliyyat infrastrukturuna sərmayə yatırmaq da daxil olmaqla, sazişin imzalanması üçün stimulu təmin etməlidir.

Təhlildə həmçinin deyilir: “Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsinin həllinə dair saziş uzunmüddətli sülhə zəmanət verməsə də, bu, hər iki tərəfə bundan bəhrələnməyə başlamağa imkan yaradacaq. Amma fürsət pəncərəsi həmişə açıq qalmayacaq. Odur ki, Bakı və İrəvan razılaşmanın yalnız konstitusiya referendumundan sonra mümkün olduğu vəziyyətindən qaçmaq üçün kompromis axtarmalıdır”.

Qurumun analitiklərinə görə, söhbət “orta yolda” gedir: “Yəni sülh müqaviləsi imzalanır, onun ratifikasiyası isə Ermənistan Konstitusiyasına düzəliş edilənədək təxirə salınır. Referendumun nəticəsinin gözlənilməzliyini nəzərə alsaq, belə bir kompromis Azərbaycan üçün faydalı olardı. Çünki referendum vaxtından asılı olmayaraq, ciddi risklər daşıyır”.

Bəs Bakıda nə düşünürlər, Azərbaycan belə bir kompromisə gedə bilərmi?

Deputat Günay Ağamalı “Yeni Müsavat”a dedi ki, Beynəlxalq Böhran Qrupunun Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh prosesi ilə bağlı irəli sürdüyü təklif rəsmi Bakının mövqeyi ilə uzlaşmır: “Rəsmi Bakı dəfələrlə bəyan edib ki, Ermənistan Konstitusiyasında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü şübhə altına alan müddəalar yer aldıqca imzalanacaq hər hansı bir sülh sazişi kağız üzərində qalacaq. Çünki həmin iddiaların Ermənistan Konstitusiyasında öz əksini tapması qarşı tərəfin istənilən vaxt yenidən ərazi iddiaları irəli sürməsinə hüquqi zəmin yaradacaq. Belə olduğu təqdirdə, sülh müqaviləsinin imzalanması, lakin ratifikasiyasının təxirə salınması ölkəmiz üçün arzuolunan ssenari deyil. Əgər proses Beynəlxalq Böhran Qrupunun səsləndirdiyi fikirlər kimi olsaydı, liderlər Vaşinqtonda sülh sazişinin paraflanmasını deyil, planlaşdırılan hüquqi mexanizimi reallaşdırardılar.

Bilindiyi kimi, avqustun 8-i Ağ Evdə ABŞ Prezidenti Donald Trampın moderatorluğu ilə Cənubi Qafqazın siyasi gündəliyini dəyişən proseslər baş verdi. Liderlər uzunmüddətli münaqişəyə son qoymaqla regionda yeni bir səhifə açdılar. Lakin cənab Prezident İlham Əliyevin Vaşinqtonda səsləndiyi fikirlər, yəni yekun sülh müqaviləsinin bağlanması kontekstində Ermənistan Konstitusiyasındakı mövcud maneələri bir daha diqqətə çatdırması ölkəmizin bu məsələdəki qəti mövqeyinin təzahürü idi".

AMİP Ali Məclisinin sədri, politoloq Rəşad Bayramov qeyd etdi ki, Beynəlxalq Böhran Qrupunun Azərbaycan və Ermənistan arasında münasibətlərə dair bu şəkildə mövqeyi anlaşılan deyil: “Əvvəla, ona görə ki, sülh sazişinin imzalanması və yekun ratifikasiyası üçün konstitusiya dəyişikliyinə ehtiyac olduğu artıq hər kəs tərəfindən, o cümlədən də Vaşinqton görüşündə üçtərəfli bəyanata imza atan ABŞ və Ermənistan tərəfindən də qəbul olunur. Hər kəs başa düşür ki, bu dəyişiklik baş tutmadan, yəni Ermənistanın əsas qanununda Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları qaldığı müddətcə imzalanacaq hər hansı bir sülh sazişinin elə bir əhəmiyyəti olmayacaq. Bu mənada rəsmi Bakının tələbləri tamamilə başa düşüləndir və haqlı tələblərdir. Məhz Azərbaycan öz tələblərində haqlı olduğu üçün beynəlxaq birlik tərəfindən bu istiqamətdə hər hansı təzyiq də yoxdur.

Digər tərəfdən, sülh müqaviləsinin imzalanması, ratifikasiyanın isə Ermənistan Konstitusiyasına düzəliş edilənədək təxirə salınmasını təklif edən Böhran Qrupunun məntiqi anlaşılan deyil. Çünki özlərinin qeyd etdiyi kimi, seçicilərin referendumda onu rədd etməsi və razılaşmanı pozma ehtimalı var. Əgər belə bir ehtimal varsa, o zaman indi sülh sazişinin imzalanması nəyi dəyişəcək? Tutaq ki, Bakı və İrəvan müvafiq konstitusiya dəyişikliyi olmadan sazişi imzaladı və bir müddət sonra da İrəvan ya ümumiyyətlə, belə bir referendum keçirmədi, ya da qeyd edilən kimi, həmin referendumda konstitusiya dəyişikliyini təmin etmək mümkün olmadı. O zaman nə olacaq? Yəni təklif edilən forma risk ehtimalını aşağı salırmı? Təbii ki, yox.

Hər iki tərəf yekun sazişin imzalanmasını və ratifikasiyasını gözləmədən indi Böhran Qrupunun qeyd etdiyi məsələlərlə bağlı işlərə onsuz da start veriblər. Odur ki, konstitusiya dəyişikliyi baş vermədən sülh sazişinin imzalanmasına da hər hansı ehtiyac yoxdur. Və ümumiyyətlə, bu məsələnin yenidən gündəmə gətirilməsi cəhdləri mənasızdır".